Beste leerlingen van 6 Humane Wetenschappen

Op maandag 9 mei reizen we samen naar Berlijn. Een week lang nemen we de U-bahn, eten we ‘pfannkuchen’, bezoeken gruwelijke historische plaatsen, bewonderen schilderijen van Gerhard Richter, zoeken we resten van de muur en brengen de avond door in gezellige cafeetjes. 

Reizen vereist spontaniteit. Met een ‘te’ grondige voorbereiding maak je ze stuk. Als je ‘alles’ uitstippelt hoef je niet meer te gaan. Sommige dingen moet je gewoon ervaren. Toch merk je dat ideeën en plannen een reis ook mooier en boeiender maken. Waar ligt het juiste evenwicht? Laten we Berlijn ten volle beleven. Er zijn al die mooie musea maar je kan ook zomaar een middag doorbrengen op een pleintje ergens in de stad. Een goede voorbereiding sluit verdwalen en verrassende ervaringen niet uit. 

Tijdens seminarie krijg je van ons ideeën over reizen. De engelse filosoof Alain de Botton schreef het boek ‘de kunst van het reizen’. Wil je mee nadenken over ‘verwachtingen’, het ‘exotische’ en ‘souvenirs’? Probeer het ‘sublieme’ te ontdekken in Berlijn. Waarom reis je eigenlijk? Wil je er iets mee bereiken? In je bagage zit waarschijnlijk kleding, een tandenborstel en een knuffel maar neem ook wat filosofie, psychologie en sociologie mee. Het weegt niets. 

Je koopt een ticket en vertrekt. Reizen is simpel. Er is geen handleiding die zegt hoe het hoort. De één gaat op een strand liggen terwijl de ander bergen beklimt of de plaatselijke bevolking wil ontmoeten. Dat is oké. Iedereen heeft zijn persoonlijkheid. Interesses kunnen verschillen. Verkies je vrijheid of veiligheid? Toch kan je leren om ‘interessanter’ te reizen. Combineer musea, winkelen, zwemmen, picknicken in het park en ‘s avonds uitgaan. Probeer alles uit. Pas dan voel je wat Berlijn is. Sta open voor nieuwe ervaringen. Berlijn heeft dezelfde winkels als thuis: Primark, Zara, Urban Outfitters en de Zeeman. Die ken je al. Snuister liever door winkels en op marktjes die je alleen in Berlijn vindt. Wat ga je ‘s avonds eten? Jullie krijgen elke dag van ons een budget. ‘McDonalds’ kan maar het is wel zonde, niet? Ga iets uniek eten. Je bent er nu toch.

Berlijn heeft prachtige musea en historische gebouwen maar ook zwembaden, cafeetjes, clubs en theaters. Waar ligt de grens tussen school en vrije tijd? Deze twee dingen hoeven elkaar niet uit te sluiten. Winkelen is even boeiend als een museum. Uitgaan 's avonds is leuk maar ook interessant. Observeer en ga in gesprek. Wie zijn de inwoners van Berlijn eigenlijk? Wat doen ze in hun vrije tijd? Naar welke muziek luisteren ze? Hoe kijken ze naar het leven? Studeren ze nog of werken ze al? Op welke politieke partij hebben ze gestemd? Met welke problemen zie je mensen worstelen en hoe gaan ze er mee om? Jij bent even antropoloog. 

In het centrum van historische steden lopen wel eens schoolkinderen met een invulboekje rond. Ze zijn op schooluitstap. ‘Wie heeft de bronzen letters op de gevel van de Reichstag ontworpen?’ ‘Hoeveel zuilen heeft de Brandenburger tor?’ Op het eind van de dag worden de antwoorden snel van elkaar overgeschreven. Onderzoek begint met een open en nieuwsgierige houding en het stellen van de juiste vragen. Zijn invulboekjes de beste manier om een stad te begrijpen? Laten we het anders doen. Wat is die Brandenburger Tor eigenlijk? Napoleon en Hitler zijn hier met indrukwekkende legers en veel spektakel gepasseerd. Zie je het voor je? Gebouwen belichamen ideeën en macht. Ze vertellen een verhaal. Probeer ze te ontcijferen. Monumenten moet je beleven. Vraag hulp als je niet onmiddellijk iets voelt.

Onze tijd in Berlijn is kostbaar. Bereid je voor op een overdondering. Je hebt slechts enkele dagen om een hectisch kluwen van mensen, muziek, oorlogsmisdaden, muurschilderingen, te beleven, laat staan te begrijpen. Het is bij voorbaat hopeloos. Reizen kan snel of traag. Zodra onze bus in Berlijn aankomt en de deur opengaat start de klok. Je wordt verleid om alles te willen zien. Het Pergamonmuseum, het Alte en Neues museum en de Alte Nationalgalerie: vijftigduizend voorwerpen en schilderijen, op één dag. Is dat haalbaar? ‘s avonds ben je doodmoe en heb je ‘alles’ gezien maar ook ‘niets’. Misschien neem je beter wat meer tijd. Kies er één voorwerp uit. Ga even zitten. Stel je de wereld voor waarin dit voorwerp gebruikt werd. De handen die het vast hielden. Wat heeft het voor mensen betekend? Laat je niet opjagen. Er is altijd een volgend museum. Wees tevreden met wat je wel gezien heb. Dit geldt voor alles. Geniet van het terrasje waar je zit. Die andere cafeetjes zijn voor volgende keer. Metro’s, bussen, fietsen of je voeten hebben hun eigen snelheid. Wanneer we ergens afspreken ben je tijdig aanwezig maar vergeet de weg er naar toe niet te beleven. Dat is ook Berlijn. De metro is snel maar je slaat er veel mee over. Het ding rijdt onder alles door. Soms kun je beter wandelen of fietsen.

Niet ver van de iconische gebouwen aan de Potsdamer Platz ligt een onooglijk benzinestation of een leegstaand terrein waar mensen illegaal vuilnis storten. Wat verdient jouw aandacht? Achter dat sluikstorten zit ook een verhaal. Toeristen focussen op mooie en grootse dingen. Met een reisgids in de hand vinken ze monumenten af. ‘Leuk maar ook vreemd gedrag, vind je niet?’ Reizen heeft iets gekunsteld. Het staat ver van de realiteit die inwoners van Berlijn dagelijks ervaren. Probeer ook dit ‘echte’ Berlijn (?) te ontdekken. Iemand die naar de kapper gaat of spelende kinderen op een pleintje. Vergeet de gewone of zelfs minder fraaie kanten niet. Om je met dit sociologisch en antropologisch veldwerk te helpen voeren we ‘zomaar-plaatsen’ in. Tijdens seminarie heb je een dartpijltje naar de kaart van Berlijn gegooid. Ga naar deze unieke en toevallige plaats, maak een filmpje van de omgeving en ga rustig zitten. Welke mensen zie je allemaal? Wat doen ze? Zien ze er gelukkig uit? Hoe zou hun huis of appartement eruit zien? Welke studies of job zie je ze doen? Schrijf je ideeën op in je antropologisch notitieboekje. Kloppen je veronderstellingen? De volgende stap is nog spannender. Verzamel je moed en charme en spreek mensen aan. Vinden ze het leuk om hier te wonen? Wat is volgens hen het mooiste plekje in Berlijn?’ … Hopelijk ontstaat er een boeiend gesprek. Dit veldwerk is gebaat bij onthaasting en kleinschaligheid. Je kan het niet met de hele groep doen. Er is niets mis met de gezelligheid die je bij elkaar vind maar om de stad echt te ervaren is het niet altijd handig. Al lachend en pratend loop je overal voorbij. Zomaar-plaatsen moet je persoonlijk beleven. We sturen jullie in groepjes (twee a drie leerlingen) op pad. Zo ligt er heel wat vrijheid en verantwoordelijkheid bij jullie. Hopelijk zie je de schoonheid en waarde van deze opdracht. We hebben er vertrouwen in. Toeristen, straatvegers, zakkenrollers of dichters kijken stuk voor stuk anders naar Berlijn. Humane Wetenschappers vinden dit allemaal interessant.

Op de bus zitten straks zestig leerlingen en leerkrachten. Hoe stel je een programma samen dat aan alle interesses, verwachtingen, schuchterheid en uitbundigheid tegemoet komt? Deze reis heeft heel wat gezichten. Jullie kijken er al lang naar uit, toch? Eindejaarsreizen zijn een ritueel. De leuke dagen in Berlijn met je klasgenoten ga je je nog lang herinneringen. Die symboliek en gezelligheid vinden wij, leerkrachten, ook heel waardevol. Er is ruimte voor. Tegelijkertijd zit er nog meer in deze reis. We willen die gezelligheid aanvullen met antropologie en geschiedenis. Het hoeft elkaar niet in de weg te staan. Laten we samen nadenken over muren en monumenten en ondertussen ook gezellige cafeetjes uitproberen en naar muziek luisteren in Friedrichshain of Neukölln. Berlijn is divers genoeg om iedereen te bedienen. Toch zijn er een paar klassieke valkuilen. ‘Hoe laat moeten jullie ‘s avonds terug in de jeugdherberg zijn?’ Hier zullen we allemaal moeten geven en nemen. We begrijpen dat het ‘s avonds leuk is. Maar er is ook het programma van de volgende dag. Berlijn is niet gevaarlijk maar houdt er wel je hoofd bij. Zoeken jullie mee naar een evenwicht tussen vrijheid en veiligheid? Laten we elkaar hierin vertrouwen. Deze reis wordt een logisch en groots eindpunt van onze richting Humane Wetenschappen. Ontdek hoe je gevarieerd en uitdagend kan reizen. Stel je voor dat je in Berlijn beseft dat leren en leven hetzelfde is. Dan is de tijd aangebroken om er zelf op uit te trekken. Staat je rugzak klaar?  

Laten we er samen een onvergetelijke reis van maken. 

Charlotte de Beukelaer, Dorien Dewilde, Marina Aerts, Katleen Pierloot, Kathleen Goosens, Louis Luyten, Pieter Alaerts en Niels Sverlow