01. Wat is filosofie volgens jou? Denk je weleens zelf na over dit leven? Gebruik concrete voorbeelden. Waarom doe je dat? Heeft het een functie? Heeft de filosofie die we dit jaar zagen jouw leven buiten school gekruist? Heb je ideeën herkend? Hebben ze een invloed op je gehad? Geef voorbeelden. Is filosofie volgens jou nuttig? Waarom wel/niet?
02. Hoe kijkt de filosoof Socrates naar moraal? Vergelijk zijn ideeën met die van de sofisten. Gebruik concrete voorbeelden. Hoe verhoudt deugdethiek zich tot andere ethieken? Wat zou Socrates vinden van ethische dilemma's die onze samenleving vandaag beheersen? Ben jij het zelf eerder eens met Socrates of de sofisten? Leg uit waarom.
03. Zijn ‘mensen’ goed of slecht? vergelijk de ideeën van Thomas Hobbes met die van J.J. Rousseau. Hoe kijken ze naar de mens en de maatschappij/staat? Hoe verschilt hun opvatting over de oorsprong van onrecht en sociale ongelijkheid?
Wat denk jij? Wie heeft er gelijk? Denk aan de filosofische oefening van jullie eiland-republiek. Wat zou er op jouw eiland gebeuren en waarom?
+ Wat is de ‘sociale contracttheorie’? Hoe kijken John Locke en Montesquieu naar het sociale contract? Hoe hebben we dit vandaag in onze maatschappij geregeld? Ben jij hier tevreden mee? Waarom wel/niet?
04. Wat zeggen Game Theory & het Prisoner-dilemma en het filosofische snoepjes-spel over de aard van de mens? Kunnen we makkelijk samenwerken of niet? Sluit dit eerder aan bij Hobbes of Rousseau? Wat denk jij? Heb je voorbeelden uit je eigen leven?
05. Wat bedoelt de filosoof Immanuel Kant met de ‘Bril van de Rede’? Hoe denkt hij na over ethiek? Wat is de 'categorische imperatief'? Vergelijk de plichtethiek van I. Kant met het utilitarisme/consequentialisme van John Stuart Mill.
Welke benadering heeft volgens jou meer praktische waarde in het dagelijks leven? Hoe kijk jij zelf naar ‘liegen’ en het trolleyprobleem? Hoe zou jij een zelfrijdende auto programmeren en waarom? Gebruik concrete argumenten.
06. Wat is effectief altruïsme? Wie is Peter Singer en hoe kijkt hij naar de wereld? Welk doel hebben effectief altruïsten en hoe proberen ze dat te bereiken? Geef concrete voorbeelden. Wat vind jij zelf van hun werkwijze? Draag je zelf bij aan ontwikkelingshulp. Waarom wel/niet?
07. Wat zegt de Engelse bioloog Charles Darwin over evolutie & moraal? Hoe werkt het evolutiemechanisme? Heeft de natuur/het leven een doel? Waarom wel of niet? Gebruik concrete voorbeelden. Zijn mensen goed en/of slecht? Hoe komt dat?
+ Werkt het evolutiemechanisme vandaag in deze samenleving nog door? + Worden ook je gedragingen en ideeën beïnvloed door Darwin’s evolutiemechanisme? Waarom wel/niet? Geef concrete voorbeelden.
08. Wat zeggen archeologie, geschiedenis en antropologie over het goed en/of slecht zijn van de mens? Geef concrete voorbeelden doorheen de geschiedenis. Tot welke conclusies komen archeologen David Wengrow en David Graeber in hun boek: The Dawn of Everything? Heb aandacht voor vrijheid & gelijkheid, bewustzijn, creativiteit, speelsheid, tolerantie voor het afwijkende. Wat bedoelen ze met ‘hoogland & laagland’ theorie? Hebben prehistorische mensen gefilosofeerd aan het kampvuur? Waarom wel/niet?
09. Wat zijn de kernprincipes van zorgethiek volgens Carol Gilligan? Hoe is het idee van zorgethiek ontstaan? Hoe verschilt zorgethiek van de andere ethieken (plichtethiek, gevolgenethiek, deugdethiek?) Hoe kunnen benaderingen elkaar aanvullen? Wordt zorgethiek vandaag wel of niet toegepast? Geef voorbeelden. Wat is jouw ervaring?
10. Hoe kijkt de Griekse filosoof Aristoteles naar de wereld? Wat bedoelt hij met thelos ? Hoe denkt hij over moraal? (deugdethiek) Waarom is ‘deugd’ een dispositie? Hoe verhoudt de deugdethiek van Aristoteles zich tot de andere ethieken? Welke heeft jouw voorkeur en waarom?
Een overzicht van alle soorten ethiek vind je hier …
11. Wat is de zin van het leven? Heeft het universum een bedoeling? Wat is een epifanie? Wat gebeurt er en waarom? Waar en wanneer heb je dit gevoel zelf gehad? Beschrijf het moment? Kan je het verklaren?
Plaats concepten als metafysica, ontologie, zijnsleer, zingeving, wereldbeeld en geluk in een logisch verband.
12. We bespraken in de les de Noorse Mythologie. Waarom werden deze mythen verteld? Welke functies hadden ze? Denk aan de mythe over Freya’s vreemde huwelijk. Verklaar het verhaal.
+ Wanneer, waar en hoe is de traditie van de filosofie ontstaan? Leg uit. Ben jij het eens met deze visie? Waarom wel/niet?
13. Hoe keek de Deense filosoof Sören Kierkegaard naar het leven? Wat vond hij een zinvol leven? Hoe kan je als mens een ‘zelf ’ ontwikkelen? Waarom is het zelf een driedubbele verhouding? Hoe kijkt hij naar twijfel en wanhoop? Wat kunnen we leren van lelies & vogels?
Wat vind jij van zijn ideeën? Ben je een ‘zelf’? Waarom wel/niet?
14. Wat zegt de Roemeens-Franse filosoof Emil Cioran over zingeving en waarom? Hoe kijkt hij naar ons bestaan, mensen en de samenleving? Heeft de kosmos volgens een betekenis, doel? Hoe gaat hij om met het ‘absurde’ karakter van de wereld? Wat vindt E. Cioran van ‘falen’ en ‘zelfmoord’? Ben je het met hem eens? waarom wel/niet?
15. Hoe kijkt de Schotse stand-up komiek Daniel Sloss in zijn show Jigsaw naar de zin van het leven, relaties, familie en humor? Wat is zijn advies? Waar komt de titel van de voorstelling (Jigsaw = puzzel) vandaan? Vergelijk de ideeën van Daniel Sloss met de filosofen ( S. Kierkegaard, E. Cioran, I. Kant, Socrates, …) die we bespraken? + Wat vind jij zelf van zijn ideeën? Ben je het met hem eens? Waarom wel/niet?
16. Analyseer de ideeën van de Franse filosoof Jean-Paul Sartre. Hoe is het existentialisme ontstaan? Wat zegt J.P. Sartre over vrijheid en verantwoordelijkheid? Wat is het verschil tussen essentialisme en existentialisme? Wie denk jij dat er gelijk heeft? Wat bedoelde Sartre met Bad Faith/Mauvaise foi? Herken je dit wel of niet bij jezelf of anderen? Ben je het eens met de kritiek van Sartre? Waarom wel/niet?
17. Wat zegt de Franse schrijver en filosoof Albert Camus over zingeving? Hoe kijkt hij naar het concept "absurditeit". Wat is het verschil tussen fysieke en filosofische zelfmoord? Leg de link met de mythe van Sisyphus. Welke tip heeft Camus voor ons? Wat is jouw mening? Heeft hij gelijk? Hoe kijk je naar je eigen leven op dit moment? Je schoolwerk, studies en de examens die je aflegt?
18. Wat bedoelt de Franse filosofe Simone de Beauvoir met de ethiek van de ambiguïteit? Hoe kijkt ze naar mensen en de samenleving? S. de Beauvoir stelt dat "je niet als vrouw geboren wordt, maar tot vrouw gemaakt wordt". Leg uit wat zij bedoelt met deze uitspraak en hoe haar ideeën bijdragen aan de feministische ethiek. Ben je het met haar eens? Waarom wel/niet?
19. Wat is waarheid? Wat is epistemologie/kennisleer? Heb je een juist beeld van de wereld en waarheid? Hoe weet je dat? Waarom denk je dat? Welke taak heeft wetenschapsfilosofie? Plaats logica, syllogisme, confirmation bias, halo-effect, horn-effect, het falsificatie-idee van Karl Popper en het idee van wetenschappelijke paradigma’s van Thomas Kuhn in een juist verband.
20. Kijk vanuit een kosmisch perspectief naar de wereld. Hoe kijkt astrofysicus Neil Degrasse-Tyson in zijn boek ‘Starry Messenger’ naar de werkelijkheid? Vergelijk zijn visie met je eigen ideeën over de wereld. Komen dingen overeen? Wat betekent dat? Welke soorten waarheden bestaan er?
21. Met welke blik kijkt de Nederlandse schrijfster en correspondente Tamar Stelling naar de wereld? Is het menselijk perspectief het enige perspectief?
Laat zien dat onze categorieën waarmee we naar de wereld kijken (mensen/dieren, leven/dood) niet altijd kloppen.
22. Beschrijf het plot van de serie Silo. (seizoen 1) Wat is er aan de hand? Waarom zitten de mensen in de Silo? Door wie en waarom wordt kennis over hun situatie en het verleden onderdrukt? Wat vind jij? Is dit nodig? Hoe denk je dat het verhaal nu verder gaat ?
Vind je de leerstof terug in deze serie? Welke filosofische ideeën herken je? Geef voorbeelden.