Covid 19 is erg besmettelijk, maar ook aan een gewone griep sterven elk jaar heel wat mensen. In het duidingsprogramma de Afspraak discussiëren economen over de maatregelen van de regering. Waarom ligt het hele land stil om een paar duizend levens te redden? De economische schade van de lockdown is groter. Het coronavirus ontmaskert mensen, verraad hun ideologie. Elke dag dat cafés, winkels en bedrijven gesloten zijn gaat winst verloren. Maar als we de maatregelen opheffen dan vallen er meer doden. Het lijkt een keuze tussen geld of mensen, maar beide zijn onlosmakelijk verbonden aan elkaar. Als er veel mensen ziek worden dan kost dat ook geld en als de economie achteruit gaat zal dat een invloed hebben op onze gezondheid. Een vicieuze cirkel. Het regent boeiende en schandalige vragen. Ik probeer ze op te schrijven, corona-notities. Bij het terugbladeren valt me op hoe deze pandemie alle domeinen raakt, economie, biologie, psychologie, politiek, ethiek. Het virus scant onze samenleving. Wat jammer dat er geen lessen meer zijn. Ik zou er graag met leerlingen over praten. Begrijpen zij de lockdown party’s? De romantiek ervan. Wat spannend om nu stiekem af te spreken. Of stel je voor dat je een cafébaas bent. Het is niet handig maar het is ook niet gemeen. Het wijst eerder een gebrek aan bewustzijn. Jonge mensen merken vaak niet eens dat ze corona hebben. De kracht van dit virus is dat het niet zo dodelijk is. Je kan er dagen mee rond lopen en ondertussen heel wat mensen besmetten. Ook ouderen met een verzwakte gezondheid voor wie het heel gevaarlijk is. Je zit dus vooral op je eiland voor anderen. Dat moeten we nog even volhouden. Ook nu het steeds mooier weer wordt. Op Youtube hebben nog nooit zoveel filmpjes gestaan over virussen, cel werking, verspreidingsmodellen en exponentiële curves. Het coronavirus is een beetje RNA met wat eiwitten rond. Het leeft niet. Het doet niets. Pas wanneer het in een menselijke cel terecht komt, in je neus of keel, begint het zich massaal te vermenigvuldigen. Mensen zijn wandelende coronafabrieken. Je immuunsysteem heeft zes a zeven dagen later door wat er gebeurt. Dan pas krijg je koorts en hoest en verspreid je weer de virusdeeltjes. Ik ben me nog nooit zo bewust geweest van mijn keel en longen.

Maar het virus ontmaskert ook andere dingen. De lockdown zet gezinsrelaties onder druk. Ouders en kinderen zitten op elkaars lip. Ergernissen stapelen op en je kan niet weg. Partnergeweld en kindermishandeling neemt toe. Dit is de ultieme relatietest. In de komende weken zal je veel leren over je eilandgenoten. Het hoeft niet negatief te zijn. Er is meer tijd om elkaar ‘echt’ te leren kennen. Al die eilanden creëren ook verlangen. Onbereikbare vrienden en geliefden. Ik vermoed dat het aantal vriendschappen, huwelijken, kinderen en echtscheidingen door deze crisis zal toenemen.

Er komt een assistente met plastic handschoenen en een emmertje sop opgelopen. Na elke spreker ontsmet ze de tafel, stoelen en microfoons. De nieuwe rituelen worden duidelijk in het zicht van de camera uitgevoerd. Zelfs de tafel is groter zodat gasten de afstandsregels in acht kunnen nemen. Zouden er nu meer mensen kijken naar Terzake en De Afspraak? In de studio gaat het gesprek ondertussen over het aantal bedden en beademingsapparaten op intensieve zorgen. In Italië en Spanje werd het leger ingezet om de lijkkisten weg te voeren en schaatsbanen werden omgetoverd tot mortuaria. De ziekenhuizen waren niet klaar voor de toestroom aan kuchende mensen. Dokters en verplegers getuigen huilend over de hartverscheurende keuzes die ze moeten maken. Om dat te vermijden zijn onze ziekenhuizen in snel tempo hun capaciteit aan het verhogen, maar wat als de curve van het aantal besmettingen toch sneller stijgt? Wie krijgt er dan voorrang? Wanneer is iemand niet meer te redden? De overheid wil dokters niet opzadelen met deze morele verantwoordelijkheid. Er komt een stappenplan waarbij gekeken zal worden naar leeftijd, bestaande aandoeningen, algemene levensverwachting. ‘Insert human being... check parameters.’ Efficiënt dat wel. Het lijkt alsof Frederick Taylor mee aan tafel zit. Ziekenhuizen worden een lopende band. Mensen komen er al dan niet levend uit. Zijn ze dat niet altijd al?

Een ziekenhuis is een garage voor het menselijk lichaam. Ik luister naar het gesprek alsof ik zelf al in het ziekenhuis lig. Zullen ze zwaar tillen aan mijn botkanker? Stel dat er twee gezonde leerkrachten van dezelfde leeftijd op de spoed terecht komen. De ene geeft geschiedenis en de andere wiskunde. Dit gaat interessant worden.

Het corona virus maakt de wereld niet rechtvaardiger. Voor gezinnen op een appartementje is dit erger dan voor mensen met een huis en een tuin. Hoe groot is jouw eiland? Veel plaats is niet alleen minder claustrofobisch, het speelt ook letterlijk een rol bij de verspreiding van het virus. Hoe kan je aan ‘social distancing’ doen als je dicht op elkaar leeft? Rijke mensen hebben minder kans om ziek te worden dan arme mensen. Covid 19 heeft geen geweten. Het virus zal zich waarschijnlijk over de hele wereld verspreiden. Hoe kan je quarantaine maatregelen handhaven in krottenwijken van ontwikkelingslanden? Is er water om je handen te wassen? Landen in Noordwest Europa zijn individualistischer, mensen leven sowieso al meer op eilandjes. Dit komt door welvaart, verstedelijking en sociale zekerheid. Op veel plaatsen in de wereld is dit anders. In traditionele samenlevingen zijn families en sociale relaties noodzakelijker om te overleven. Dit uit zich in meer collectieve rituelen en fysieke genegenheid. In deze tactiele samenlevingen wordt meer gekust en omarmd. Zullen we straks het verschil tussen ik-culturen en wij-culturen zien in de cijfers? Waarom was Italië het eerste Europese land waar het virus zo hevig doorbrak? Er was in het noorden kritiek op de Italiaanse terrasjes-cultuur, zuiderse koppigheid over de regels van de overheid. Gezellig, maar je betaalt er wel voor. Waarom was er een plaatselijk een uitbraak van het virus in de Turkse gemeenschap in Hasselt? Wordt iedereen even goed geïnformeerd? De communicatie van de virologen in de Nationale Veiligheidsraad zoekt zich een weg door de samenleving. De maatregelen komen niet overal op dezelfde manier aan. Niet alle gemeenschappen in België horen er even hard bij. Wie zijn die jongeren die tijdens deze pandemie spugen en hoesten naar de politie? Waarom doen ze dit? Corona treft de mensen die het moeilijk hebben harder. Je hoort wel eens mensen zeggen dat het virus rijke mensen viseert omdat zij meer verplaatsingen doen. Het corona virus is vooral verspreid door zakenmensen en toeristen die gaan skiën in Italië. Maar het is onzin, het virus heeft je in een drukbevolkte sociale woonwijk van een grootstad sneller gevonden dan in een villa in de bossen van Brasschaat.

Elke dag om acht uur hangen mijn buren witte lakens uit het raam en applaudisseren voor de hulpverleners. Op vuilzakken kleven briefjes van dank. Het is wel lief, toch? Het coronavirus haalt het best uit ons. Met deze oeroude rituelen proberen we de ramp te bezweren. Het gevoel van onmacht is heel even weg. In mijn brievenbus zit een papiertje van de buren. Jelle en Susan bieden aan om voor oude mensen naar de winkel te gaan. We zijn geëvolueerd op de steppe van Afrika. Mensen hebben altijd in stammen geleefd. Zorgen voor anderen zit al in je wanneer je geboren wordt. Voorouders die goed konden samenwerken hadden de meeste overlevingskansen en zo zijn deze genen doorgegeven. Maar, we kunnen ook egoïstisch zijn. Ik zie vandaag mensen in een grote boog om elkaar heen wandelen. ‘Is dat wel een essentiële verplaatsing?’ zie je in hun wantrouwige blik. Het is begrijpelijk. We zijn het favoriete transportmiddel van dit virus. Om niet ziek te worden houd je best zoveel mogelijk afstand. Ook eigenbelang en overlevingsdrang was op de Afrikaanse steppe een voordeel. Mensen zijn een evolutionaire mengeling van sociale en egoïstische genen. Dat kan je aan deze corona crisis heel mooi zien. Ze versterkt zowel onze sociale als onze egoïstische kant. Is deze pandemie echt het einde van de wereld? Door de vertragende economie staat ook milieuvervuiling op een laag pitje. Er worden terug wilde dieren gesignaleerd in het centrum van steden. Is dit een onverwachte en absurde oplossing voor de klimaatproblemen? Er rijden bijna geen auto's meer en dus vallen er ook minder verkeersdoden. Misschien gaan meer mensen beseffen dat een puur kapitalistisch groeiverhaal niet wenselijk is. De heroïsche strijd die dokters en verpleegsters vandaag leveren opent hopelijk onze ogen. Welke politicus wil na deze crisis onze gezondheidszorg nog verder afbouwen? Het is ook tijd dat er wat meer aandacht komt voor ouderen in bejaardentehuizen. Hoe je naar deze crisis kijkt hangt af van je eigen ervaringen. Als je inkomen nu weggevallen is omdat je winkel niet open mag klinken deze voordelen wellicht wat cynisch. Maar voor al die overwerkte mensen die nu eindelijk wat rust en tijd met hun kinderen hebben is het een zegen. Daarom is het niet slecht om vanuit zoveel mogelijk perspectieven naar deze pandemie te kijken.

Het corona virus heeft dus voor en nadelen. Misschien is nog wat vroeg om de balans op te maken. Een wereld in lockdown is alleszins een stuk rustiger. Iedereen zit thuis. Als er minder gebeurt dan gaat er ook minder fout. ‘De oorzaak van al het menselijk lijden is dat de mens niet gewoon rustig op zijn kamer kan blijven zitten,’ schreef Blaise Pascal een Franse wiskundige uit 17de eeuw.